14 czerwca 2025 r. w sobotę Dwor Szeptyckich w Korczynie wypełnił się słowami i muzyką podczas premiery spektaklu poetycko‑muzycznego „W ogrodzie u Zycha”.
Organizatorem wydarzenia był Gminny Ośrodek Kultury w Korczynie oraz Stowarzyszenie Literacko‑Artystyczne Grupa Poetycka „Krosno”. Dzięki transmisji internetowej w uroczystości uczestniczyli również najbliżsi Jana Zycha, łącząc się z Kanady i Meksyku. Wśród widowni, sprawiając organizatorom ogromną niespodziankę, pojawiło się także rodzeństwo poety oraz bratanek z rodziną.
Patronat honorowy nad obchodami 30. rocznicy śmierci poety objęli:
- Władysław Ortyl, Marszałek Województwa Podkarpackiego
- Jerzy Borcz, Przewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego
- Grzegorz Półchłopek, Wójt Gminy Korczyna
- Piotr Przytocki, Prezydent Miasta Krosna
- Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Patronat medialny:
- Polskie Radio Rzeszów,
- portal Teraz Krosno
Spotkanie prowadziła Aleksandra Prugar, instruktorka w Gminnym Ośrodku Kultury w Korczynie oraz prezes Stowarzyszenia Stanisław Bocheński. Głos na początku zabrała również zastępca wójta, Katarzyna Urbanek, witając licznie zgromadzonych miłośników poezji i przypominając, jak ważna jest pielęgnacja spuścizny literackiej regionu.
Spektakl, zrealizowany w formule kameralnej inscenizacji z udziałem aktorów i muzyków, przeniósł widzów w przestrzeń wspomnień – do ogrodu dzieciństwa, który powraca w twórczości Zycha niczym archetypiczna kraina szczęśliwości. Ogród ten to nie tylko konkretne miejsce z lat młodości – z glinianym dzbankiem, grzędami kur, zapachem ziół i dźwiękiem koników polnych – ale także symboliczna przestrzeń, w której dojrzewała wrażliwość poety.
Na scenie wydzielono dwa kontrastujące ze sobą plany: lewą stronę – „przeszłość”, gdzie stworzono stylizowaną przestrzeń ogrodu i rodzinnego domu, oraz stronę prawą – „teraźniejszość”, urządzoną na wzór współczesnego salonu, gdzie aktorzy wchodzili z książkami, fotografiami i wspomnieniami. Całości dopełniała projekcja czarno-białych zdjęć z życia poety – migających niczym kadry z pamięci.
Wśród zaprezentowanych wierszy znalazły się m.in. fragmenty tomu „Zielone skrzypce”, które stanowiły inspirację do spektaklu "W ogrodzie u Zycha". Poezja Zycha, odczytywana przez aktorów w ciepłym, intymnym tonie, była pełna dziecięcej uważności i zachwytu nad światem. Wzruszające obrazy – dziecko w drelichowych spodenkach, które „patrzy, czy kury nie grzebią na grzędach” albo marzy o świerszczu grającym dla gwiazd – budowały melancholijną, ale jednocześnie pełną światła atmosferę przedstawienia.
Jednym z najpiękniejszych momentów spektaklu była scena, w której wybrzmiał wers:
„To nie było o skarbach –
a po prostu o tym,
że każdy konik polny
ma zielone, malutkie skrzypce,
aby na nich grywał
ludziom we dnie
a gwiazdom w nocy.”
Delikatne światło, dźwięki skrzypiec i odgłosy natury budowały prawdziwie poetycką przestrzeń, w której widz mógł doświadczyć świata oczami Zycha – chłopca i poety.
Spektakl był nie tylko hołdem dla twórczości Jana Zycha, ale także głębokim zanurzeniem w krajobraz Korczyny i dzieciństwa – przechowywanego w poezji, w fotografiach, w pamięci lokalnej społeczności. Dla wielu uczestników wydarzenie było poruszającym spotkaniem z własną historią – nie tylko literacką, ale i osobistą. O własnie takie odczucia zadbała reżyserka spektaklu Beata Świszcz.
W rolach lektorów wystąpili Marek Petrykowski, Marek Burdzy i Jacek Buczyński, a subtelną oprawę muzyczną zapewniła skrzypaczka Michalina Buczyńska. Całość tworzyła nastrojową podróż przez najpiękniejsze fragmenty poezji Jana Zycha, w tym z najnowszego wydania wyboru wierszy, którego dokonali Marek Petrykowski oraz Tadeusz Wojnar pod tytułem: „Dzikie Róże”. Artystom podziękował i pogratulował widowiska Paweł Fiejdasz – Dyrektor GOK w Korczynie.
Po zakończeniu spektaklu głos zabrali obecni jako widzowie: dr Tadeusz Łopatkiewicz, współautor pierwszej biografii Jana Zycha: „Jan Zych (1931-1995). Przywracanie pamięci". Tadeusz Gajewski, autor esejów o Janie Zychu, który podzielił się swoją osobistą wrażliwością na temat trwałości, żywej mocy poezji Zycha oraz fascynacją, która u niego trwa już od lat.
Podczas wieczoru zaprezentowano również nową płytę „Spojrzenie za siebie”, na której słowa Jana Zycha zebrane zostały w nastrojowe kompozycje autorstwa Mariusza Wdowina. Krakowski multiinstrumentalista przygotował autorskie aranżacje do wybranych utworów, wykorzystując gitary akustyczne. Publiczność była zachwycona zarówno brzmieniem samych aranżacji jak i ich trafną synchronizacją z wierszami Jana Zycha. Premiera albumu odbyła się podczas wydarzenia i już zapowiada się jako jedna z najciekawszych płyt 2025 roku.
Jan Zych (1931–1995) urodził się w przysiółku Łazy k. Korczyny jako najstarszy z ośmiorga dzieci. Już jego debiutancki tomik Zielone skrzypce (1955) przywoływał dziecięce pejzaże łąk i pól, w których poeta dostrzegał „baśniowe skrzypce świerszczy”. Studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim, związał się z krakowskim środowiskiem literackim, jednocześnie tłumacząc światową poezję – od Lorci po Nerudę. W latach 60. i 70. regularnie odwiedzał Meksyk, gdzie w końcu osiadł na stałe; zmarł tam 21 sierpnia 1995 roku.
Spektakl zakończył się owacją, a rozmowy we wnętrzach Dworu Szeptyckich trwały do późnych godzin wieczornych, potwierdzając, że pamięć o „Poecie, który nie tyle mówił wiersze, co nimi oddychał” – jak pisał Tadeusz Gajewski – wciąż żyje w sercach miłośników jego twórczości.
Dziękujemy wszystkim zaangażowanym w realizację projektu upamiętnienia 30. rocznicy śmierci poety. To nie koniec naszych działań przygotowujemy wystawy, a pierwsza odbędzie się w Gminnej Bibliotece Publicznej im. Jana Zycha w Korczynie, później w Dworze Szeptyckich. Jeśli nie mogli Państwo uczestniczyć w spektaklu osobiście jego druga odsłona będzie miała miejsce w Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej w Krośnie. Zainteresowany pozyskaniem płyty lub tomika wierszy zapraszamy do kontaktu ze Stowarzyszeniem oraz wydawnictwem AGAZAH. Fotorelację z wydarzenia przygotowała Joanna Szopa, nad technicznymi aspektami realizacji spektaklu czuwał instruktor GOK – Krzysztof Wojnar. Zapraszamy do obejrzenia zdjęć oraz spotkania dostępnego do odtworzenia w serwisie YouTube: https://www.youtube.com/live/Mvnx_eH_d9s
tekst: Aleksandra Prugar
